Xanuunka Gaaska Caloosha

 

Muhiimadda Iyo Hababka Lagu Hagaajin Karo

Hordhac

Caafimaadku waa nolosha shayga ugu qaalisan xataa aan lacag lagu helli karrin, Caafimaadku waa shayga kaliya ee dunida oo dhami ku taagan tahay, Caafimaadku waa hanti aan la soo koobi karin, mana jirto wax kale oo la siman marka laga hadlayo nolosha qofka. Qof kasta oo bani’aadam ah waxa uu ku riyoonayaa nolol caafimaad leh, si uu u noolaado nolol farxad leh, hawl-qab leh, iyo dherer cimri. Nolosha caafimaadka leh waa natiijada is dhexgalka dhow ee ka dhexeeya caafimaadka maskaxda, jidhka, iyo caafimaadka bulshada.

Maxaa Loo Yaqaan Caafimaadka?

Caafimaadku waa kan horseeday inaad adigu jirto, Caafimaadku waa ka badan yahay maqnaanshaha cudurada. Waxaa loo yaqaan xaalad dhamaystiran oo isugu jirta caafimaadka jireed, maskaxeed, iyo bulsheed. Hay'adda Caafimaadka Adduunka (WHO) ayaa tilmaantay in caafimaadku yahay mid isku dheelitira dhammaan dhinacyada nolosha, iyadoo aan lagu koobayn kaliya caafimaadka jireed.

Hadaanad adigu caafimaad qabin xataa dad badan oo ay waalidkaagu ka mid yahay ayaa aan caafimad qabayn waayo way kula xanuusanayaan habeeniyo maalinba, Saasoy tahay ilaalintaa caavimaadka iyo alle tallo saarashadu waa waxa adiga lagaa sugaayo cidna haka sugin inay kaala taliso waxa caafimaadkaaga dilaayo kaliya way kusoo aasi markaad dhimato.

Caafimaadka Jirka

Kan ugu muhiimsan waa caafimaadka jidhka. Caafimaadka jirku waa mid ka mid ah tiirarka ugu muhiimsan ee caafimaadka guud. Waxay ka kooban tahay nolosha caafimaad leh, cunto caafimaad leh, jimicsi joogto ah, iyo ka fogaanshaha waxyaabaha waxyeelada u leh jirka sida sigaarka iyo khamriga. Jidhku wuxuu u baahan yahay nafaqo ku filan, hurdo ku filan, iyo dhaqdhaqaaq joogto ah si uu u sii ahaado mid firfircoon. Marwalba adiga ahaw mid tigtoon oo u diyaara inuu ka hortago xanuunada aad awoodo inaad ka hortagto, Ogow yaraw ama weynaw waxa aad ku ilaalinkaraa caafimaadkaaga 70% waa inaad jimicsataa ama aad ciyaartaa xataa maad 60 jirtid.

Caafimaadka Maskaxda

Caafimaadka maskaxdaadu waa qayb kale oo muhiim ah oo ka mid ah caafimaadka guud. Xanuunada maskaxdu waxay saameyn weyn ku leeyihiin awoodda qofka inuu si sax ah u fikiro, u shaqeeyo, una raaxeysto nolosha. Cadaadiska, walaaca, iyo xanuunada kale ee maskaxda waxay ka mid yihiin sababaha ugu waaweyn ee sababa caafimaad xumo maskaxeed. Inaad hesho taageero bulsho, inaad la hadasho dad kale, iyo inaad waqtiga si wanaagsan u maareyso waa habab lagu hagaajin karo caafimaadka maskaxda.

Caafimaadka Bulshada

Caafimaadka bulshada ma ogtahay inuu qayb weynka yahay adiga caafimaadkaaga waayo waxa ay bulshadu ku sugan tahay sida raashinka oo aad wadaagtan waa waxa saamaynaya inaad wax la qabto. Caafimaadka bulshada wuxuu saameeyaa caafimaadka qofka si dadban ama toos ah. Bulsho caafimaad leh oo isku xirani waxay si weyn uga qaybqaadataa kobcinta caafimaadka guud. Caafimaadka bulshada waxaa ku jira arrimo ay ka mid yihiin: helitaanka adeegyada caafimaadka, nadaafadda, biyaha nadiifka ah, iyo deegaanka nadiifka ah.

Cuntada iyo Caafimaadka

Hadii aynu nahay soomaalida waxa aynu cunaa cunada hooyada u ah xanuunada ma garan karo inaan taaganahay iyo in kale waayo waynu og nahay in ay tahay mida ugu liidata dunida waana bariiska, baastada, makaroomaha iyo saliidiisa Cuntadu waxay door muhiim ah ka qaadataa caafimaadka guud. Cunto caafimaad leh oo dheelitiran waxay ka caawisaa jidhka inuu helo nafaqooyinka loo baahan yahay. Cuntooyinka ay ku badan yihiin vitamins-ka, macdanaha, iyo antioxidants-ka waxay xoojiyaan difaaca jidhka. Tusaale ahaan, cuntooyinka khudradda iyo miraha hodanka ku ah waxay yareeyaan halista cudurrada wadnaha iyo kansarka.

Jimicsiga iyo Caafimaadka

Waxaynu aaminsanahay in aan wakhtiga luminayno marka dadka qaar ay kubad ciyaarayaan qof wayna hadii lagu arko kubada waaba ceeba ileen waan roganaye qabyaalada markaan ku mashqusan nahay in ka badan 12 saac waxaynu isku aragnaa inaan dad kasoo guulkaysany oo aan nahay dad heersare ah macaan iyo dhiig kara waa loo madhay. Jimicsigu wuxuu leeyahay faa’iidooyin badan oo caafimaadka guud u leh. Jimicsiga joogtada ah wuxuu xoojiyaa muruqyada iyo lafaha, wuxuu hagaajiyaa wareegga dhiigga, wuxuuna caawiyaa in la yareeyo miisaanka. Waxa kale oo uu ka hortagaa xanuunada la xidhiidha faqriga dhaqdhaqaaqa sida cudurka macaanka iyo dhiigkarka.

Hurdo La'aan iyo Saamaynteeda Caafimaadka

Hadii aad tahay dadka soo jeeda habeenkii qayil ama mobile isticmaal oo waxa tahay naftii halige caana. Waa balwad micnaheedu waa waan dhintee iskay daaya. Hurdo la'aantu waa dhibaato caafimaad oo waqti dheer keeni karta dhibaatooyin caafimaad oo badan. Hurdo la’aantu waxay saameyn ku yeelan kartaa caafimaadka maskaxda, waxayna kordhin kartaa khatarta ah inaad la kulanto cuduro waaweyn sida wadna xanuunka iyo sonkorowga. Helitaanka hurdo kugu filan oo tayaysan ayaa muhiim u ah caafimaadka guud.

Inaad ku noolaato nolol caafimaad darro leh waxay kordhin kartaa halista cudurrada waaweyn sida cudurrada wadnaha, sonkorowga, iyo noocyada kala duwan ee kansarka. Caafimaad-darada waxaa ka mid ah in la cuno cunto aan caafimaad lahayn, in la fadhiisto muddo dheer, iyo isticmaalka maandooriyeyaasha. Taasina waxay hoos u dhigtaa tayada nolosha waxayna keentaa dhimasho degdeg ah.

Ka Hortagga iyo La-dagaallanka Caafimaad Xumada

Hadaba si ad uga hortagto xanuuno badan iyo in aad caafimad kusii naalooto laba uun hir gali, cuno tayo leh cun waxa markiiba naftu ku leedahay misagaaba jirba cunto caafimad qabtaa dalkeena BEENAALE ayaa tahay cun garawga, shuurada, galayda hana naftaa kule yaa cuni kara kuwaa wllhi maraykanka aad arkaysee horumaray waxa ugu qaalisan ee la cunaa waa buushiga laga soo reebo ghalayda waxba yay kuu dhahdhamin cunto wadanigu  waayo waxa kuu dhami dooona nolosha iyo caafimaadka. Ka hortagga ayaa ka fiican daaweynta. Ka hortagga caafimaad xumada waxay ku xiran tahay qaadashada talaabooyin firfircoon oo ay ka mid yihiin cunto caafimaad leh, jimicsi joogto ah, iyo helitaanka adeegyo caafimaad oo tayo leh. Qofka oo si joogto ah u baaro caafimaadkiisa wuxuu kordhinayaa fursadda uu ku heli karo talooyin caafimaad.

Gunaanad

Caafimaadku waa nimco aan la soo koobi karin, waana aasaaska nolol caafimaad leh oo wanaagsan. Si loo helo caafimaad dhamaystiran, waxaa muhiim ah in la isku dheelitiro caafimaadka maskaxda, jidhka, iyo bulshada. In la qaato hab-nololeed caafimaad leh, in la sameeyo baaritaanno caafimaad oo joogto ah, iyo in la raaco tilmaamaha caafimaad ee takhaatiirta, waxay qayb weyn ka qaadataa in la ilaaliyo caafimaadka guud. Dadka oo si joogto ah uga warhaya caafimaadkooda waxay gacan weyn ka geysan karaan hagaajinta noloshooda iyo badbaadada mustaqbalkooda.